jueves, 24 de abril de 2014




Ñande  jeroviapy apytépe niko oï heta mba´e oúva ymaguaréguima, ñande ypykuéragui, españolkuéragui avei. Upévare oje´ehina ñande poremóivaramo oúta ñandéve viru, pitogue opurahéivo oïhína hyeguasu kañýva, oguehérö mainumby nde rógape he´ise erekotaha oúva nde rógape isa´y hetárö ijuru he´ise marandu iporäva oguahëtaha, isa´y hü ramokatu marandu iporäva oguahëtaha , isa´y hü ramokatu marandu ivaiva.
Creencias Populares
GUEROVIAPY PORAVOPYRE
·         Ani remenda térä reho ygápe  araapy jave, reguereko ramo jepe menarä térä  jeguata repy.
·         Ere, reipota´ÿre, máva oï´ÿva réra. Ha´e imandu´a nderehe.
·         Ne nambi nde akatúavagua haku ramo: oï máva oñe´ë térä imandu´a nderehe.
·         Ha´érö ne nambi nde asupegua: oñeñe´ë vai térä imandu´a vaíva nderehe.
·         Ani reikytï ne pyapë ára osë´yme kauarahy, upéva oporombohasy.
·         Oñeñe´ëro mba´asýgui, mb´ae vai, ojeharúva ha mba´e, repokova´erä yvyráre, ani ojehútei ndéve upéva.
·         Epokova´erä avei yvyáre reipotárö ojehu ndéve mba´e porä oñemombe´úa térä ojejeruvéva ndéve guarä.
·         Reisu´üro ne kü, oï imandu´áva nderehe.
Katupyry Mbotavýpe Ha´uvö iporäva:
·         Ojeroky ramo nde ropea nde asupegua.
·         Emboy´u ramo y hembýva ambue hoy´uva´ekuegui, reikuaáta mba´e iñongatupy (mborayhu rehegua).
·         Rehecha ramo ryguasume térä mbarakaja hü.
·         Reñohë ramo, reipota´ÿre, vino mesa ári.
·         Rejoka ramo kagua mendahápe.
·         Jagua okaru ramo ne rokëme.
Ome´ë po´a:
·         Rejuhu ramo kavaju pysäpére oñemoïva , iporäve oguereko ramo poköi kuára.
·         Rehecha ramo tekove ijatukupe kandúva (repoko ramo ijatukupe kandúre ndepo´aveta).
·         Rehecha ramo hyeguasúva (ha repoko ramo hyére ndepo´avéta).
·         Rehacha ramo papapy ojuehegua (ereva´ëra: ahecháta, ahecháta).
·         Rejuhu ramo pirapire ikuapyréva.
·         

JEROVIAPY

-Pitogue opurahéiramo, he’ise oîha hyeguasúva
 Si canta el pitogue, quiere decir que en la zona hay alguna embarazada.

-Kuña ndojahuiva’erâ imemby rire, ÿramo omanóta
La mujer no debe bañarse después de parir, caso contrario morirá.
Karai octubre:
    Opavave jaikuaa jasypàpe ojehasaha  asyha oparupiete ha upèi ae yvy oñepyrujeytaha ome`e opaichagua temity. avati mandi`o, yva ha ambueva.
    Jasypape ndaiporiguasuvèima hi`upyra.Umi oñembosako`i va`ekue añoite ikatuta ombohovài hekopete ko`a àra vai.Upegui ou petei jepokuaa tuja heîva ojejapo vaeraha petei tuicha ha hèva jopara ha ipype oñemoiva`eraha locro tera locrillo ha heseve kumanda ha avei kurapepe,sevòi.tomate,kuratu ha kesu paraguai.
     Umiva oñembopupu are pora ha aga oimbavo ojehecharamove ha heveva ñana retame.
     Pe ñembopupu niko ojejapo petei jepepope kuarepotigui ijapopyreva oñemboguapyva tatapyi tera jepe`a akuporava àri.Upei pe tembi`u oùta karai octubre  omeè hagua po`a umi oñembosako`iva`ekuepe.


  Carrulim
      Jasypoapype niko opavave jaikòva paraguaipe ñamoingove jey petei jepokuaa tuja ha opavave omomba`eguasuva.Añetehape oñepyruvo jasypoapype oje`eva jepi "Agosto vaka piru,tuja ha guaigui rerahaha".
      Upevare ikatuhaguaicha ñamombia tera ñamboyke  upe mba`e vaiete, pe jasy poapype àra peteihame maymava jaisyrykuva`era (michiminte jepe) petei mba`e hekombareteva ha herava CARRULIM pevango onohe hera mbohapy mba`egui: (ca) caña (ru) ruda  ha (li) limòn ko mbaè añoite ikatu omboyke opaite mba`e vai ikatuva ojapyhy ñande rete umi apytepe mano.Avei oñemoi pype agosto poty tuguy pochype guara.


miércoles, 23 de abril de 2014


Jagua oguahu pyhare

Osero pyhare pombero
oturuñe'e ha la jaguakuera
hasê
Ha pe jagua  oñandu avei oîo
omanotaha oguahu
pyhare pe medianochepe
Ha  ohechahaguere pe pora ha
ombotarova chupe

lunes, 21 de abril de 2014

Araapy 13

“A ni remenda, a ni rejupi ygápe, a ni reheja nde róga”…upe árape.

Mbarakaja hũ

-Ohasa nderenondepe mbarakaja hũ pe árape oje’e jéta.

Itangecha

-Remopero itangecha, orekota pokõi ary, jéta.

-itangecha jekakuépe nere mañai va’erã

         Jéta:

-Pe’a ama mo’ãha aga ry’pype.

-Remopu’a nde py asu.

-Ñohẽ juky.

-Aseite ryro ho’áremo yvýpe, upéva jéta.

-Chichã oĩramo ñande ao rehe.

-Mbói michiva jehecháramo ñande képe.

-Kupyju otokoro’oetereiramo.

-Yryvu jajapiramo.

-Ne pyapẽ reipe’arõ pyhare, peteĩ ára remo’agui ne mano.

-Ojekarõ ndehegui váso, reñohẽ kurusu va’erã hese y.

-Remoiramo ojo’ari nde py.

-Remokãramo nde ao jasy rendype, oguerusẽva mba’e vai.

-Ryguasu okokoréramo hi’orape’ỹ.



-Ypekũ oñe’ẽro nde róga ypýpe.

domingo, 20 de abril de 2014

Ehasarȏ jejupiha výpe ojekóva ogykere ha ipy ojava yvy ape ári ningo upéva omoha’anga takāmbyapy ojugua tekove Tupā mbohapy. Upévare rehasarȏ iguyrupi iñapañuaĭta Tupā ndive avei oje’e ha’éha okě yvága ángakuéra oikohápe